Het Stenen Archief - Alleen afgerond onderzoek

2789

(94)19
5
Essen, v.
David Salomon
David z.v. Shlomo
Froukien Michiel Cohen
Salomon Nathan van Essen & Sabilla Machiels
1791/1792
5552
Dalfsen
19-03-1860(zie opmerking)
26 Adar 5620(zie opmerking)
Ommen
Ommen
zie opmerking
Hier Rust
DAVID van ESSEN
פ"נ
 איש ישר ר' דוד בן ר' שלמה
 נולד שנת תקנ"ב ומת יום ג
 א' פסח ויקבר יום ה' א' חה"
מ
תרכ"א ת נ צ ב ה'

נתוני הפטירה במצבה זו בלתי-נכונים באופן

קיצוני משום ששנת הפטירה לא תואמת את המציאות

(ראה תעודת הפטירה).


הוא נפטר ביום שני - 19-03-1860 בשעה 23.00 בערב שהתאריך העברי המקביל לו הוא 26  אדר 5620.


דהיינו שהוא לא נפטר בחודש ניסן, קל וחומר לא ביום א'

של פסח וכן לא נקבר בחול המועד פסח.


אם כי היום בשבוע בו נפטר לפי הלוח העברי אמנם כן היה יום ג'

(הוא נפטר ביום שני בערב בשעה 23.00 ) ולכן גם סביר

שנקבר ביום חמישי לאחר מכן, הרי יום הקבורה במקרה

זה הוא 28 אדר 5620 (22-03-1860) ולא כמצוין במצבה

הסטיה הקיצונית בין ת"ע הפטירה והמצבה טעונה התיחסות נוספת:-

הנחת העבודה היא, גם בהסתמך על הצורה הפשוטה של המצבה והפיסול, שהמצבה לא הושמה במסגרת הצבות המצבות באמצעות הקהילה, אלא ע"י אדם פרטי אולי קרוב משפחה שלא היה עוד בקיא בכל הפרטים.

יום הפטירה בשבוע (יום ג' -יום ב' בלילה) היה ידוע וכן ה-26 של חודש כל שהוא

או החודש העברי או החודש האזרחי, אך שנת הפטירה 1860 לא זכרו ושחשבו

שהיא 1861.מתוך הנחה זו חושב תאריך הפטירה ל- 26 מרס 1861 (5621) במקום ל-26 אדר 5620 שזה 19 מרס 1860.

26 מרס 1861 היה 15 ניסן 5621 דהיינו יום א' של פסח.עקב מרווח הזמן והמידע החלקי הנ"ל יצא התיאור במצבה שמדובר בפטירה וקבורה בשבוע של פסח.

יציון של הנחת עבודה זו לא נתקבלה על דעת כל החוקרים- ויש דעה שלא ייתכן שיהודים שעסקו בענין זה הגיעו לטעות כה חמורה בקביעת החודש בין חודש אדר וחודש ניסן- ומשהו לא בסדר בתיעוד של הפטירה ודווקא הניתונים במצבה מציאותיים.


למרות שהאפשרות שזה אמנם כך נראית אפסית, הוחלט להמשיך את המחקר

בנושא זה ע"מ להגיע לאחידות דעים.



Hier rust
Een rechtschapen man, de heer David zoon van de heer Shlomo Geboren in het jaar 5552 en hij overleed op dinsdag
de 1e dag Pesach en hij werd begraven op donderdag de 1e dag chol ha-moed 5621
T.N.Ts.B.H.

De overlijdensgegevens op deze steen zijn radicaal fout, omdat het jaar van overlijden niet overeenkomt met de werkelijkheid.(Zie overlijdensakte).

Hij overleed op maandagavond  19-03-1860 om 23.00 waarvan de hiermee samengaande Hebreeuwse datum is 26 Adar 5620.

Hij overleed dus niet in de maand Nissan, laat staan op de eerste dag Pesach en tevens werd hij niet begraven in chol ha'mo'eed Pesach.

Hoewel de weekdag van overlijden volgens de Joodse kalender wel al dinsdag was (hij overleed om 23.00 in de avond) en het dus aannemelijk is dat hij de donderdag daarop begraven werd, is deze begraafdatum dan 28 Adar 5620 (22-03-1860) en niet zoals aangegeven op de steen.

De extreme discrepantie tussen de overlijdensakte en de grafsteen vereist een verdere verklaring:-

De veronderstelling bij de bewerking was, ook op grond van de primitieve stijl van de steen en de inbeiteling van de tekst, dat de steen niet is geplaatst door of via de kehilla, maar door een prive persoon, mogelijk een familielid, die niet op de hoogte (meer) was van alle details.

De weekdag van overlijden (dinsdag-maandagavond) was bekend als ook de datum 26 van de maand, hetzij de maand volgens de burgerlijke kalender, hetzij volgens de Joodse kalender, maar het jaar van overlijden 1860 herinnerde men zich niet meer en dacht men dat dit 1861 was.Uitgaande van deze gedeeltelijke details werd de overlijdensdatum berekend als 26 maart 1861 (5621) in plaats van 26 Adar 5620, dwz de datum 19 maart 1860.

26 maart 1861 was 15 Nissan 5621, dwz de eerste dag van Pesach.

Door de lange verstreken tijd en de gedeeltelijke details die men zich nog herinnerde ontstond de informatie die nu op de steen staat, dwz dat er sprake was van een overlijden en begraven in de Pesachweek.

Benadrukt wordt, dat deze hypothese niet door alle onderzoekers wordt ge'accepteerd-er is een mening, dat Joden, die zich bezig hielden met begraven en grafstenen niet een dergelijke grove fout hadden kunnen maken bij het onderscheid tussen de maand Adar en Nissan, en dat de fout gezocht moet worden in documentatie van de Burgelijke Stand en juist de gegevens van de grafsteen de realiteit weergeven.

Hoewel de mogelijkheid dat dit zo is, vrijwel nihil is, werd besloten om het onderzoek in deze voort te zetten om tot algemene instemming te komen.



Chol hamo'eed = de tussendagen (van Pesach)

Detail resultaat: (Overledene)

Bron     Burgerlijke stand - Overlijden
Archieflocatie     Historisch Centrum Overijssel
Algemeen     Toegangnr: 123
Inventarisnr: 10336
Gemeente: Ommen, Stad
Soort akte: overlijdensakte
Aktenummer: 56
Aangiftedatum: 20-03-1860
Overledene     David Salomon van Essen
Geslacht: M
Overlijdensdatum: 19-03-1860
Leeftijd: 69
Overlijdensplaats: Ommen, Stad
Vader     Salomon van Essen
Moeder     Sabilla Machiels
Partner     Vrouwke Machiel Cohen
Relatie: echtgenoot
Nadere informatie     koopman; geboren te Dalfsen 
Hij was de echtgenoot van (94)18 in tweede huwelijk

Detail resultaat: (Bruidegom)

Bron     Burgerlijke stand - Huwelijk
Archieflocatie     Drents Archief
Algemeen     Toegangnr: 0166.009
Inventarisnr: 1835
Gemeente: Eelde
Soort akte: Huwelijksakte
Aktenummer: 6
Datum: 14-08-1835
Bruidegom     David Salomon van Essen
Geboorteplaats: -
Bruid     Froukien Michiel Cohen
Geboorteplaats: -
Vader bruidegom     Salomon Nathan van Essen
Moeder bruidegom     Sabilla Machiels
Vader bruid     Michiel Samuel Cohen
Moeder bruid     Saartje Berends
Nadere informatie     bruidegom: 40 jaar.; bruid: 25 jaar.; weduwnaar van Betje de Bruin

2011/06/23