Het Stenen Archief - Afgerond en lopend onderzoek
Terug naar lijst

[241]

(301)1-13
3
Polak
Eduard
Efrayim z.v. Avraham Polak
Helena Wilhelmina van der Wijk
Abraham Polak & Beth Lobstein
15-01-1875
9 Shevat 5635 (zie opm. bij de steen)
Wildervank
02-11-1932
3 Cheshvan 5693
Groningen
Groningen (Iepenlaan)
04-11-1932//5 Cheshvan 5693
EDUARD POLAK
GEB. 6 SJEWAT 5635 - OVERL. 3 MARCHESWAN 5693
De geboortegegevens zijn gedeeltelijk verborgen door het stempel maar zijn beter zichtbaar op de foto in De Joodse Inwoners van de Stad Groningen en Omstreken 1549-1945 en hun begraafplaatsen aldaar (IIa, E.P. Boon en J.J.M. Lettinck)

Volgens zijn geboorteakte was hij geboren op 15-01-1875 voor zonsondergang, d.w.z. 9 Shevat volgens de Joodse kalender en niet 6 Shevat zoals de steen blijkbaar aangeeft.
צדיק אתה ה וישר משפטיך
איש כנח צדיק תמים
פעל צדק ברבים רחמים
רצונו בתורה ובדברי חכמים
ימינו החזיקה בנדחים בעמים
מעשיו   לא קריא    לעולמים

פ"נ
אדם טוב רב פעלים משען לאשתו ותפארת ביתו
הוא הדריך    לא קריא   תורה ויהי איש מצליח בכל עסקיו
ולא הפסיק מלעסוק בתורה ובמצות כל ימיו
ידו פתח    לא קריא    מאה פעמים לאביונים
וסמך לומדי תורה בנחת ובנעימים ויהי    לא קריא   עד בא שמש
ה"ה הח' ר אפרים בן הח"ר אברהם פאלאק 
הנולד מן בילא
היה פו"מ בביכ"נ הגדול ואחד ממנהיגי קהלתנו 
יו"ר בח"ק מנורה טהורה ובח"ק עץ חיים  ובח"ק הכנסת אורחים
ואחד מראשי  מנהיגי ח"ק גמילות חסדים קברנים 
וממשגיחי חדרי למוד התורה פה העדה
חבק לנו חיים ביום ד ג חשון תרצ"ג 
והביאו אותו בניו ומכריו לבית עולמו עש"ק פ' נח ונקבר בכבוד גדול

תהי מנוחתו כבוד 
חלקים רבים של הטקסט מטושטשים וקריאתם קשה עד בלתי אפשרית
הפיענוח הושתת חלקית על  השיחזור העברי מתוך התרגום ההולנדי של הטקסט שבספרות של צד שלישי
גם אחרי שיחזור זה נשארו מילים אשר פיענוחן נעשה לפי מה שנראה הסביר ביותר.
ועלול להיות לא נכון
HEERE! Gij zijt rechtvaardig, en elkeen Uwer oordelen is recht.
Een man als Noach, een ingetogen rechtvaardige *
Die rechtvaardig handelde met veel barmhartigheid
Zijn wens lag bij de Tora en de uitspraken van de wijzen.
Zijn rechterhand steunde de verstrooiden onder de volkeren **
Zijn daden [niet leesbaar] voor eeuwigheid

Hier Rust
Een goed mens, voortvaardig, een steun voor zijn vrouw en een sier voor zijn huis,

Hij leidde [niet leesbaar-verm. zijn kinderen op in de] Tora en was succesvol in alle zaken
En hield niet  op zijn ganse leven met zich bezig te houden met de Tora 
en de Geboden.
Zijn hand opende hij [niet leesbaar] honderden keren voor de noodruftigen
En steunde studerenden van de Tora met kalmte en genoegzaamheid zolang de zon scheen
Dit is de heer chaveer Ephraim zoon van de chaveer de heer Avraham Polak
Die geboren werd uit Beile
Hij was bestuurder en leider van de grote synagoge en een was de voormannen van onze gemeente.
Voorzitter van de heilige genootschap Menora Tehora ("Zuivere Kandelaar") en van de heilige genootschap Ets Chaim ("Boom des Levens") en van de heilige genootschap Hachnasath Orchiem ("Ontvangst van Gasten")
En was een van de leidende bestuurders van de heilige genootschap 
"Gemieloet Chasadim Kabraniem" (het begraveniswezen)
En opzichter van de leerkamers der Tora hier in de gemeente,
Hij omhelsde ons met het Leven op woensdag 3 cheshvan 5693
En zijn zonen en zijn bekenden brachten hem het Huis van zijn Eeuwige Leven op de vooravond van de Heilige Shabbath (vrijdag) Parashat (weekafdeling van de Tora) Noach en hij werd met grote eer begraven.

Moge Hij in Ere Rusten.
Vele gedeeltes van de tekst zijn niet of nauwelijks leesbaar.
De ontcijfering is gedeeltelijk gedaan met behulp van de Nederlandse vertaling van de Hebreeuwse tekst in literatuur uit externe bron.
Ook na de ontcijfering en reconstructie van de Hebreeuwse tekst op deze wijze, is er geen zekerheid, dat deze op alle plaatsen de juiste is.
Bij twijfelgevallen is gekozen voor wat het meest plausibel is.

De eerste letters van de vijf eerste regels geven zijn naam Ephrayim. 

De bovenspreuk is uit Psalm 119:137 (vertaling Statenbijbel)

*-Mogelijk dat deze vergelijking gekozen is omdat hij op de dag voordat de weekafdeling Noach gelezen werd, begraven werd (en wel op de Shabbath nadat hij begraven werd, en dus de eerste dag van de rouwweek).

**-Mogelijk dat dit er op wijst dat hij in de gemeente de gelden inzamelde voor de Pekidim we-Amargalim organisatie of een dergelijke functie had.
 
Bron: Burgerlijke Stand - Geboorte
Gemeente: Wildervank
Aangiftedatum: 16-01-1875
Aktenr: 11
Kind: Eduard
Geslacht: M
Geboortedatum: 15-01-1875
Geboorteplaats Wildervank
Vader: Abraham Polak, koopman te Wildervank
Leeftijd: 40 jaar
Moeder: Beth Lobstein, wonende te Wildervank
Uur van geboorte: des morgens te zeven uur

Burgerlijke Stand - Overlijden
Gemeente: Groningen
Aangiftedatum: 03-11-1932
Aktenr: 1327
Overledene: Eduard Polak, fabrikan
Leeftijd: 57 jaar
Datum van overlijden: 02-11-1932
Geboorteplaats: Wildervank
Overlijdens- en woonplaats: Groningen
Ouders: Abraham Polak en Beth Lobstein, beiden overleden
Echtgenote: Helena Wilhelmina van der Wijk
Uur van overlijden: des voormiddags te elf uur
Hij was een zoon van [Veendam] (186)0412 en (186)0705, en een broer van [Den Haag (Wassenaar)] (174)b09-08.

Bron  Burgerlijke stand - Huwelijk 
Archieflocatie  Drents Archief 
Algemeen  Toegangnr: 0166.015
Inventarisnr: 1906
Gemeente: Meppel
Aktenummer: 55
Datum: 27-06-1906 
Bruidegom: Eduard Polak, koopman
Leeftijd: 31
Geboorteplaats: Wildervank 
Woonplaats: Groningen
Bruid: Helena Wilhelmina van der Wijk
Leeftijd: 28
Geboorte- en woonplaats: Meppel 
Vader bruidegom: Abraham Polak, koopman te Groningen
Moeder bruidegom: Beth Lobstein, overleden
Vader bruid: Israël Koenraad van der Wijk, overleden 
Moeder bruid: Betje Dusnus, wonende te Meppel

https://www.sjoa-drenthe.nl/humogen/family.php?id=F14637&main_person=I25480
Zijn echtgenote en hun drie kinderen zijn omgekomen in de Shoah:
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/135504/helena-wilhelmina-polak-van-der-wijk
Helena Wilhelmina van der Wijk is op 01-10-1877 in Meppel geboren en is evenals hun dochter Bertha Polak, hun zoon  Benno Polak en zijn echtgenote Betsy Härtz, en hun zoon Abraham en zijn echtgenote Esther Hirsch op 15-02-1943 in Auschwitz vermoord.

"Helena Wilhelmina van der Wijk was een dochter van Israel Coenraad van der Wijk en Betje Dusnus. In 1906 trouwde zij met Eduard Polak, die in 1932 is overleden. Eduard Polak was een van de oprichters van de puddingfabriek AJP. (A.J. Polak) Zeer bekend van de amandeltjespudding." (Winnie van Hasselt)

Meer informatie hierover is te vinden op https://www.stolpersteineschilderswijkgroningen.nl/slachtoffers-in-de-schilderswijk/jan-lutmastraat/jan-lutmastraat-2/

Verdere informatie:
Bron: De Joodse Begraafplaatsen in de Provincie Groningen, Han Lettinck
"Eduard was een van de steunpilaren van de kille, in de synagoge zat hij vooraan met zijn zonen Coenraad, Abraham en Benno.

Abraham en Benno kwamen later in de zaak van hun vader.

Alleen Koen bleef gespaard. Hij volgde het Israëlitische Seminarie te Amsterdam en vertrok in het interbellum naar Palestina. Toen de staat Israël werd opgericht wilde deze zeer orthodoxe man daar niet langer blijven omdat hij niet in een wereldse Joodse staat wilde wonen en vestigde hij zich in New York."
2022/01/20
sara_k
© Stichting Het Stenen Archief